[Artykuł zaktualizowany dnia 19/09/2023]
Krzywica, osteomalacja, osłabienie mięśni, choroby układu krążenia, choroby autoimmunologiczne… to konsekwencje niedoboru witaminy D. Każdy składnik odżywczy jest niezbędny, a witamina D nie mniej. Zajmuje ważne miejsce wśród elementów, które sprawiają, że organizm funkcjonuje. W tym artykule opowiem nieco więcej o tym bardzo powszechnym niedoborze, który dotyka ponad miliard ludzi na całym świecie.
Przed czytaniem dalej
Nie jestem ekspertem w tej dziedzinie, ale pasjonuję się odżywianiem i zdrowiem.
Artykuły, które znajdziesz na mojej stronie, są wynikiem dogłębnych badań, którymi chciałbym się z Tobą podzielić. Chciałbym jednak podkreślić, że nie jestem specjalistą w dziedzinie zdrowia i że moje porady nie powinny w żaden sposób zastępować porad wykwalifikowanego lekarza. Jestem tutaj, aby cię poprowadzić, ale ważne jest, abyś skonsultował się z profesjonalistą w przypadku konkretnych pytań lub wątpliwości medycznych. Twoje dobre samopoczucie jest ważne. Upewnij się więc, że konsultujesz się z odpowiednimi ekspertami i dbasz o siebie najlepiej, jak to możliwe.
Czym jest niedobór witaminy D?
Niedobór witaminy D lub hipowitaminozę D definiuje się jako stężenie 1,25-hydroksywitaminy D we krwi poniżej 20 nanogramów na mililitr (ng/ml). Witamina D, znana również jako witamina słońca, jest wyjątkowym składnikiem odżywczym. Po pierwsze, działa jak hormony. Po drugie, jest wytwarzana przez sam organizm poprzez ekspozycję skóry na słońce.
Gdy znajdzie się w organizmie, musi zostać przekształcona w aktywną formę zwaną 1,25-hydroksywitaminą D, znaną również jako kalcytriol, zanim będzie mogła zostać wykorzystana. Witamina D ma dwie główne funkcje:
- Pomaga organizmowi wchłaniać wapń i fosfor
- Kontroluje wydzielanie parathormonu, hormonu odpowiedzialnego za resorpcję kości.
Dzięki tym dwóm funkcjom witamina D utrzymuje prawidłowy poziom wapnia i fosforu we krwi, zapewniając w ten sposób zdrowe kości. Utrzymuje mięśnie w dobrej kondycji i poprawia układ odpornościowy. Zapobiega również niektórym nowotworom, cukrzycy i wielu innym chorobom.
Jakie są przyczyny niedoboru witaminy D?
Hipowitaminoza D może wystąpić z różnych powodów: przyczyn medycznych, położenia geograficznego, diety, higieny i stylu życia itp.
Dieta uboga w witaminę D
W przeciwieństwie do innych składników odżywczych, istnieje bardzo niewiele pokarmów bogatych w witaminę D. Osoby stosujące ograniczoną dietę, takie jak wegetarianie lub osoby uczulone na pokarmy zawierające witaminę D, są bardzo narażone na jej niedobór. To samo dotyczy niemowląt karmionych wyłącznie mlekiem matki, które praktycznie nie zawiera witaminy D.
Ograniczona ekspozycja na słońce
Promienie słoneczne ultrafioletowe B są głównym czynnikiem w produkcji witaminy D przez organizm. Ludzie, którzy spędzają zbyt dużo czasu w zamkniętych pomieszczeniach, którzy są zawsze chronieni przed słońcem, którzy zawsze używają kremów przeciwsłonecznych lub którzy zakrywają się od stóp do głów, są narażeni na hiperwitaminozę D.
Ale inne osoby są również zagrożone, te z ograniczonym dostępem do słońca ze względu na położenie geograficzne lub porę roku.
Niezdolność organizmu do wchłaniania witaminy D
Składniki odżywcze są wchłaniane przez jelito cienkie. Jednak niektóre choroby, takie jak celiakia, mukowiscydoza i choroba Leśniowskiego-Crohna, uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie jelita i wchłanianie składników odżywczych. Niektóre rodzaje operacji, w szczególności operacje otyłości, takie jak ominięcie żołądka, zmniejszają ilość składników odżywczych, które mogą być spożywane i mogą prowadzić do niedoborów.
Kolor skóry
Badania wykazały, że ciemna skóra nie syntetyzuje tyle witaminy D, co jasna, ze względu na wyższy poziom melaniny w ciemnej skórze. Im ciemniejszy odcień skóry, tym więcej melaniny i tym mniej witaminy D. W rezultacie osoby o ciemnej karnacji muszą wystawiać się na słońce dłużej niż osoby o jasnej karnacji.
Leki
Przyjmowanie niektórych leków może obniżać poziom witaminy D we krwi. Oto kilka przykładów:
- Środki przeczyszczające
- Sterydy: prednizon
- Leki obniżające poziom cholesterolu: cholestyramina, kolestypol
- Leki przeciwpadaczkowe: fenobarbital, fenytoina
- Leki na gruźlicę: ryfampicyna
- Leki odchudzające: orlistat
Niezdolność organizmu do przekształcania witaminy D w jej aktywną formę
Wątroba i nerki są odpowiedzialne za przekształcanie witaminy D w jej aktywną formę poprzez produkcję odpowiednich enzymów. Jeśli jednak enzymy te zostaną uszkodzone w wyniku choroby, witamina D nie może zostać przekształcona.
A bez aktywnej formy witamina D nie może wykonywać swojej pracy.
Otyłość i nadwaga
W przewlekłej chorobie, jaką jest otyłość, witamina D jest uwięziona w komórkach tłuszczowych, uniemożliwiając im działanie na organizm. Otyłość jest często powiązana z niedoborem witaminy D. Każda osoba ze wskaźnikiem masy ciała powyżej 30 kg/m2 jest z pewnością narażona na niedobór witaminy D.
Wiek
Zdolność organizmu do wytwarzania witaminy D zmniejsza się wraz z wiekiem. Jest to spowodowane zmniejszoną czynnością nerek. W rezultacie organizm ma również trudności z wchłanianiem wapnia i fosforu.
Jakie są objawy niedoboru witaminy D?
Hipowitaminoza D może nie dawać żadnych objawów. Objawy mogą się różnić w zależności od stopnia niedoboru. Może powodować krzywicę u dzieci lub osteomalację u dorosłych, gdy niedobór jest bardzo poważny. Poza tym u osób cierpiących na niedobór witaminy D mogą występować następujące objawy:
- Silne zmęczenie
- Ból kości
- Ból mięśni, osłabienie i skurcze
- Przyrost masy ciała
- Depresja i niepokój
- Powolny powrót do zdrowia po urazie, operacji lub infekcji
- Częste choroby
- Wypadanie włosów
Co należy zrobić w przypadku niedoboru witaminy D?
Jeśli uważasz, że masz niedobór witaminy D, natychmiast skonsultuj się z lekarzem, abyś mógł zastosować odpowiednie leczenie. Poprowadzi cię i w razie potrzeby przepisze suplementy witaminowe. Zdecydowanie odradzamy samoleczenie.
Jedyne, co możesz zrobić w międzyczasie, to spożywać pokarmy bogate w witaminę D i wystawiać się na działanie promieni słonecznych. Jednak porada lekarza jest zawsze konieczna, nawet jeśli chodzi o opalanie.
Jak diagnozuje się niedobór witaminy D?
Badania krwi są jedynym sposobem na ustalenie, czy dana osoba ma niedobór witaminy D. W przypadku hipowitaminozy D badanie polega na analizie poziomu 25-hydroksywitaminy D w surowicy krwi. Normalny poziom kalcytriodyny we krwi jest większy lub równy 20 ng/ml. Jeśli wartość wynosi od 12 do 20 ng/ml, diagnozuje się niedobór witaminy D. Lekarz potwierdza niedobór witaminy D, gdy poziom kalcytriolu jest niższy niż 12 ng/ml.
Leczenie niedoboru witaminy D
Leczenie polega głównie na przyjmowaniu suplementów witaminy D. Suplementy witaminy D występują w 2 formach: witaminy D2, znanej jako ergokalcyferol, która jest pochodzenia roślinnego, oraz witaminy D3, znanej jako cholekalcyferol, która jest pochodzenia zwierzęcego. Dawkowanie i czas trwania leczenia różnią się w zależności od stadium niedoboru i sytuacji pacjenta. Na przykład, dla osoby bez problemów z wchłanianiem składników odżywczych, dawka wynosi około 1250 mikrogramów (mcg) raz lub dwa razy w tygodniu, przez 6 do 8 tygodni, a następnie zmniejszyć dawkę o 20 do 25 mcg. Suplement jest dostępny w kilku formach: tabletki, płyny, proszki itp. Można go nawet przyjmować w postaci zastrzyków. Zaleca się również przyjmowanie wapnia w tym samym czasie, co suplement witaminy D. Oprócz tego lekarz zaleci również spożywanie pokarmów bogatych w witaminę D i wychodzenie na zewnątrz od czasu do czasu, aby skóra mogła mieć kontakt z promieniami słonecznymi. W trakcie leczenia mogą być przeprowadzane badania krwi w celu dostosowania dawki suplementów do poziomu kalcytriolu we krwi.
Żywność, którą należy wybierać, aby ograniczyć ryzyko niedoboru witaminy D
Pokarmy bogate w witaminę D są głównie pochodzenia zwierzęcego:
- Tłuste ryby: makrela, sardynki, łosoś, pstrąg, tuńczyk, śledź itp.
- Wątroba wołowa
- Żółtko jaja
- Ser (Emmental)
- Mleko sojowe
- Grzyby
Żywność wzbogacona witaminą D: płatki zbożowe, sok pomarańczowy, mleko krowie, margaryna itp.