[Artykuł zaktualizowany dnia 06/11/2023]
Od kilku lat interesujemy się powiązaniami farmakoterapii z naszą dietą.
Przed czytaniem dalej
Nie jestem ekspertem w tej dziedzinie, ale pasjonuję się odżywianiem i zdrowiem.
Artykuły, które znajdziesz na mojej stronie, są wynikiem dogłębnych badań, którymi chciałbym się z Tobą podzielić. Chciałbym jednak podkreślić, że nie jestem specjalistą w dziedzinie zdrowia i że moje porady nie powinny w żaden sposób zastępować porad wykwalifikowanego lekarza. Jestem tutaj, aby cię poprowadzić, ale ważne jest, abyś skonsultował się z profesjonalistą w przypadku konkretnych pytań lub wątpliwości medycznych. Twoje dobre samopoczucie jest ważne. Upewnij się więc, że konsultujesz się z odpowiednimi ekspertami i dbasz o siebie najlepiej, jak to możliwe.
Pomiędzy konsekwencjami zdrowotnymi a interakcjami, których należy unikać, przypadki są częste. Dlatego nie można zaprzeczyć, że zawsze należy zachować czujność w związku ze skutkami leków.
Zrozumienie niekorzystnego wpływu terapii na wagę
Bardzo często obserwuje się wpływ na masę ciała pewnej liczby pacjentów poddawanych leczeniu (przyrost/utrata). Poza jatrogennym przyrostem masy ciała, leki te stanowią prawdziwą przeszkodę w utracie wagi. Niektórzy pacjenci są zniechęceni i nie wiedzą, jak pokonać ten problem. Ponadto są bardzo słabo poinformowani o skutkach ubocznych leczenia, przez co nie są w stanie przyjąć nowych nawyków, zwłaszcza żywieniowych.
Dlatego faktem jest, że leki mogą być przyczyną przyrostu masy ciała.
Jak wytłumaczyć to zjawisko?
Możemy zachować sześć wiarygodnych wyjaśnień:
- Zmniejszenie wydatków energetycznych;
- Wzrost tkanki tłuszczowej na skutek dodatkowej stymulacji wydzielania insuliny;
- Zwiększony apetyt;
- Zwiększone pragnienie prowadzące do spożycia słodkich napojów;
- Retencja wody;
- Zmiana smaku prowadząca do nadmiernego spożycia pokarmu.
Przykłady interakcji leków i skutków ubocznych
Leki psychotropowe (leki przeciwdepresyjne i przeciwpsychotyczne)
Leki te mogą powodować spowolnienie metabolizmu, zwiększony apetyt, zmniejszoną aktywność i zmiany hormonalne.
Zaburzenia endokrynologiczne: Leki psychotropowe zakłócają sygnały związane z uczucie głodu i sytości w podwzgórzu. Zaburzenie to wywołuje efekt oreksygeniczny, to znaczy pobudza apetyt i zmniejsza wydatek energetyczny.
Insulina
Rolą insuliny jest dostarczanie glukozy do komórek organizmu, zwłaszcza mięśni, tkanki tłuszczowej i wątroby, gdzie będzie ona przekształcana i magazynowana. Wydzielanie insuliny sprzyja magazynowaniu tłuszczów w organizmie.
W kontekście cukrzycy zwykle stwierdzamy obecność cukru w moczu, czyli cukromocz. Zjawisko to tłumaczy się brakiem insuliny, co uniemożliwia wnikanie glukozy do wnętrza komórek. Zatem włączenie insuliny u chorych na cukrzycę zwykle powoduje zanik zjawiska cukromoczu. Glukoza jest ostatecznie wchłaniana przez komórki, co prowadzi do przyrostu masy ciała.
Dlatego konieczne jest, aby pacjent przyjął nowy styl życia dostosowany do przyjmowanych dawek insuliny.
Beta-blokery
Beta-blokery stosowane są w kardiologii, szczególnie w leczeniu wysokiego ciśnienia krwi, dławicy piersiowej i zaburzeń rytmu serca. Beta-blokery zmniejszają o połowę efekt termogenezy po posiłku, prowadząc do odkładania się tłuszczu w organizmie i tym samym przyrostu masy ciała. Termogeneza pomaga regulować temperaturę ciała poprzez spalanie tłuszczu. Umożliwia regulację wagi i stabilizację.
Kortykosteroidy
Początkowo przyjmowanie kortykosteroidów będzie zwiększać uczucie głodu, a zatem potencjalnie sprzyjać hiperfagii. W krótkim okresie pacjenci często skarżą się na ból brzucha, zmiany nastroju i zmiany w cyklach menstruacyjnych u kobiet.
Po 2/3 miesiącach leczenia u 40 do 60% pacjentów można zaobserwować hiperinsulinemię (zwiększone wydzielanie insuliny spowodowane insulinoopornością).
Hiperinsulinemia powoduje zanik mięśni, sprzyja magazynowaniu tłuszczu i powoduje redystrybucję komórek tłuszczowych (lipodystrofia obserwowana na twarzy)
Leki przeciwnadciśnieniowe
Mogą one sprzyjać przyrostowi masy ciała poprzez zatrzymywanie wody (obrzęk). W rzeczywistości rozszerzenie naczyń krwionośnych związane z działaniem leku pomaga spowolnić ciśnienie krwi. Naczynia stają się jednak mniej wodoszczelne, co prowadzi do wysięku osocza do płynu śródmiąższowego i powstania obrzęku.
Oprócz szkodliwego wpływu, jaki te zabiegi wywierają na nasze zdrowie fizyczne, nie mniej wpływa to na zdrowie psychiczne.
Najczęstszą i udowodnioną konsekwencją jest uzależnienie. Dzieje się tak szczególnie w przypadku przyjmowania leków psychotropowych, takich jak leki przeciwdepresyjne, anyolity, neuroleptyki, leki nasenne, leki regulujące w kontekście choroby afektywnej dwubiegunowej. Osoba ma tendencję do bardzo szybkiego rozwijania się w uzależnieniu, które może zmienić jego nastrój. Kontrola psychologiczna jest ważna w celu złagodzenia wyniszczających konsekwencji związanych ze zjawiskiem uzależnienia.
Interakcje leków i żywności, których należy unikać
Oprócz wpływu leków na nasz metabolizm, interakcja z niektórymi pokarmami może mieć kilka skutków:
- Zmniejszenie działania leku;
- Zwiększone działanie leku;
- Zwiększenie niektórych skutków ubocznych.
Witamina K i przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych:
Witamina K jest niezbędna w procesie krzepnięcia krwi, mineralizacji kości i wzroście komórek. Jest obecny w naszej diecie, a zapotrzebowanie na niego jest niewielkie (45 mikrogramów dla osoby dorosłej i 10 mikrogramów dla dziecka).
AVK (antywitamina K) pełnią rolę środków rozrzedzających krew, są szczególnie stosowane w kontekście patologii sercowo-naczyniowych.
Witamina K występuje głównie w dużych ilościach w zielonych warzywach, takich jak zielona kapusta, brukselka, brokuły, sałatka itp. Występuje także w rybach, produktach mlecznych, wątrobie.
Dlatego podczas tego leczenia zasadnicze znaczenie ma dostosowanie ilości przyjmowanej witaminy K w zależności od przepisanej dawki AVK. Nagłe zaprzestanie przyjmowania witaminy K może spowodować przedawkowanie leku i w związku z tym hipokoagulację. I odwrotnie, nadmiar witaminy K zmniejsza skuteczność leczenia, co może prowadzić do zakrzepicy. W takim przypadku dawkę należy zwiększyć.
Kwasy Omega 3 działają podobnie do VKA, więc ich interakcja może zwiększać ryzyko krwawień.
Owoce cytrusowe i środki przeciwzapalne/aspiryna
Przyjmowanie leków przeciwzapalnych lub aspiryny w połączeniu ze spożywaniem owoców cytrusowych (cytryna, grejpfrut, pomarańcza) powoduje bóle brzucha w postaci refluksu żołądkowego lub pieczenia.
Grejpfrut i jego interakcje
Spożywanie grejpfrutów podczas przyjmowania leków przeciwcholesterolowych, takich jak symwastatyna lub atorwastatyna, może zwiększyć jego wchłanianie i mieć poważne konsekwencje dla mięśni.
Podobnie jak w przypadku przyjmowania leków immunosupresyjnych, jednoczesne spożycie grejpfruta nie pozostaje bez konsekwencji dla nerek.
Wapń i antybiotyki
Nadmierne spożycie produktów mlecznych (sery, jogurty, mleko) zmniejsza działanie antybiotyków. Wapń obecny w produktach mlecznych tworzy z antybiotykiem nierozpuszczalny kompleks, zmieniając w ten sposób jego skuteczność.
Lukrecja i nadciśnienie
Udowodniono, że lukrecja powoduje wzrost ciśnienia krwi, w przypadku przewlekłego nadciśnienia zaleca się ograniczenie spożycia produktów z lukrecji i anyżu.
Alkohol
Interakcje pomiędzy spożyciem alkoholu a przyjmowaniem leków są bardzo częste. Występują one zwłaszcza przy przyjmowaniu leków przeciwlękowych typu benzodiazepiny, leki przeciwbólowe, leki na bazie kodeiny, tramadol, neuroleptyki, leki przeciwdepresyjne… ponadto wszystkie leki zmniejszające czujność.
Leki te modyfikują stan psychiczny, a zwłaszcza koncentrację, zatem w przypadku współdziałania z alkoholem ich działanie nasila się zwłaszcza poprzez zwiększenie senności.
Oprócz senności należy odnotować inne zmiany metaboliczne, takie jak przyspieszenie akcji serca, kołatanie serca, pocenie się, stany lękowe, nudności, wymioty.
Łączenie alkoholu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi może powodować zgagę i refluks żołądkowo-przełykowy.
Kofeina
Napoje na bazie kofeiny zmniejszają skuteczność leków, takich jak leki uspokajające czy nasenne. Ponadto kofeina może negatywnie wpływać na niektóre patologie, w tym astmę. W ramach leczenia astmy podaje się lek rozszerzający oskrzela z grupy teofiliny w celu udrożnienia dróg oddechowych. Kofeina obecna w Kawa działa podobnie do teofiliny, zatem jednoczesne picie kawy i leków przeciwastmatycznych może nasilić działania niepożądane związane z leczeniem.
Suplementacja herbatą i żelazem
TO herbata wiadomo, że zmniejsza przyswajanie żelaza w naszym organizmie. Dlatego w przypadku suplementacji żelaza lepiej nie pić herbaty przez kolejne dwie godziny. Garbniki obecne w żelazie zmniejszają wchłanianie żelaza o 70%.
Ogólnie rzecz biorąc, w celu ograniczenia ryzyka zaleca się systematyczne omawianie różnych skutków i interakcji leków z pracownikiem służby zdrowia. Niebezpieczne dla zdrowia pacjenta mogą być także interakcje pomiędzy lekami. W kontekście jatrogennego przyrostu masy ciała istotne wydaje się wsparcie ze strony pracowników służby zdrowia.